Boekrecensie nooit meer doen alsof

Aukje Nauta is hoogleraar organisatiepsychologie, schrijver en organisatieadviseur. In dit boek maakt ze veelvuldig gebruik van zelfonthulling, wat naast haar wetenschappelijke onderbouwing, een welkome afwisseling is. Practise what you preach. Dat doet Nauta veelvuldig wat haar heel geloofwaardig maakt en het boek heel leesbaar. 

Wij zien in de praktijk heel veel schaamte. Schaamte omdat je niet elke dag van je kindje geniet. Schaamte omdat je de veranderingen in je lijf niet kan waarderen. Schaamte omdat je niet bent wie je wilde zijn als moeder. Schaamte omdat het soms niet lukt alle ballen in de lucht te houden. 

Wie zich schaamt maakt zich klein en wijst zichzelf in wezen af. Dat is toch heel verdrietig. Onszelf klein maken… 

Wat is dat eigenlijk schaamte? 

Volgens Nauta is schaamte het contrast tussen je ideale zelf en je vermeende werkelijke zelf. Vrij vertaald: wat je doet strookt niet met hoe het hoort en schaamte maakt dat pijnlijk duidelijk. Schaamte heeft ook een functie. Het is een signaal dat er wat valt te verbeteren. En het leidt tot prosociaal gedrag. In de dierenwereld zorgt schaamte voor duidelijkheid in de hiërarchie en dus voor orde en rust. 

Ok, dus een beetje schaamte kan helpen. Zoals gezegd legt het ook een verlangen bloot. Immers, schaamte is het gevolg van een onvervuld verlangen. Maar wat levert ons dit op?

De moeder die zo teleurgesteld is dat ze niet de moeder is die ze wilde zijn. Haar schaamte als teken van het verlangen een betere moeder te zijn. Maar daar komt mijn punt. Wie bepaalt wat een goede moeder is? Moet deze vrouw streven naar meer perfectie? NEE!! Onze innerlijke criticus legt de lat veel te hoog. Het gevolg: we schamen ons veel te veel en veel te vaak onnodig. 

Gelukkig lees ik dit ook terug in het boek. Te veel schaamte leidt tot meer somberheid. Mensen die zich diep schamen schrijven alles wat ze fout doen toe aan zichzelf. En dan krijg je de schaamte der schaamtes: leefschaamte. ‘Sorry dat ik besta.’ Je kunt je voorstellen dat dit een voedingsbodem is voor psychische problematiek.

Maar wat kun je nu doen met deze aanwezige schaamte. 

Ook al heeft het een functie, het is verdomd pijnlijk. Volgens Nauta kunnen we schaamte omdenken. Een beetje populistisch, maar wie weet werkt het. Het gaat om herkennen, erkennen en vervolgens de schaamte beschrijven. Dus benoem de discrepantie die je ervaart tussen wie je bent en wie je wilt zijn. Als dat helder is, ga je kijken naar het achterliggende verlangen. Wat zou je graag willen ervaren? En dan als laatste en in mijn ogen het meest moeilijke: onderzoek met wie je je wilt verbinden. Dus past de groep waarin je je bevindt bij je verlangen? Je antwoord op deze vraag, kan leiden tot een grote transformatie. Acceptatie, zelfrealisatie, emancipatie of transformatie. Om dit te snappen moet je het boek echt zelf lezen!

De belangrijkste boodschap: etaleer je schaamte. Ga open het gesprek aan. Eigenlijk in psychologen termen niets anders dan exposure. Je blootstellen aan de schaamte over de schaamte en ervaren dat het niet zo erg als je denkt dat het is. 

Pittige kost, maar zeker de moeite waard van het lezen. Door je kennis over schaamte te vergroten, verandert je perspectief. Om het vervolgens aan te pakken en te veranderen, is een hele kluif. Het omdenken van je schaamte, doet voorkomen dat dit een kwestie is van anders denken. Maar het is echt veel meer dan dat!